Nazım Hikmet 117 yaşında! (Doğum gününde bilinmeyen fotoğrafları)

15 Ocak 1902 yılında doğan Nazım Hikmet, 61 yaşında hayata veda etti. Çağdaş Türk şiirinin en önemli isimlerinden biri olan Nazım Hikmet, "romantik komünist" ve "romantik devrimci" olarak tanımlandı hayatı boyunca. Siyasi düşünceleri yüzünden defalarca tutuklandı ve yetişkin yaşamının büyük bölümünü hapiste ya da sürgünde geçirdi. Şiirleri elliden fazla dile çevrildi, eserleri birçok ödül aldı.

Akademisyen Mahir Aslan ve gazeteci Sonat Kerem, Nazım Hikmet’in 1954 yılında ziyaret ettiği Kiev’de çekilen fotoğraflarını ortaya çıkardı.

Kiev’deki Ukrayna Devlet Arşivi’nde bulunan fotoğraflarda Nazım Hikmet, Kiev Garı’nda şair ve yazar dostları ve kendisini karşılamaya gelen insanlarla beraber görülüyor.

Hikmet, Ukrayna’nın Rusya ile birleşmesinin 300’üncü yıl dönümü etkinliklerine katılmak üzere 1954 Mayıs’ında Ukrayna’nın başkenti Kiev’i ziyaret etmişti.

Hikmet’in aynı gün farklı açıdan çekilen başka bir fotoğrafı, 1995 yılında hayatını kaybeden Ukraynalı yazar Oles Gonçar’ın özel arşivinden geçen sene çıkmıştı.

Şiirleri yasaklanan ve yaşamı boyunca yazdıkları yüzünden 11 ayrı davadan yargılanan Nazım Hikmet; İstanbul, Ankara, Çankırı ve Bursa cezaevlerinde 12 yılı aşkın süre yatmıştı.

3 Haziran 1963 sabahı saat 06:30'da gazetesini almak üzere ikinci kattaki dairesinden apartman kapısına yürümüş ve gazetesine uzanırken geçirdiği kalp krizi sonucunda Moskova'da hayatını kaybetmişti.

Ölümü sonrası 61 yaşındaki hayatını kaybeden Hikmet'in mezarı ünlü Novodeviçi Mezarlığı'na (Новодевичье кладбище) defnedildi. Mezar taşı siyah bir granitten olup meşhur şiirlerinden biri olan rüzgâra karşı yürüyen adam figürü taş üzerinde ebedileştirildi.

Hikmet'in 2008 yılının ilk günlerinde, eşi Piraye'nin torunu Kenan Bengü tarafından Piraye'nin evrakları arasında “Dört Güvercin” adında bir şiiri ve üç adet tamamlanmamış roman taslağı bulunmuştu.

Önce Mehmet Nazım (Hikmet) yerine Garry Cooper fotoğrafının yanlışlık sonucu basıldığı düşünülse de ilanı veren isimlerden Güllü Aybar yaptığı açıklamada bunun dostları arasında bilinen bir espri olduğunu söyledi. Güllü Aybar, Ali ve Rabia Güreli, Gündüz Vassaf, Zeynep Irgat, Fulya Sade, Bike Gürsel ve Komet tarafından verilen ilanda “Canımız, kuzenimiz, arkadaşımız, dostumuz ressam Mehmet Nazım aramızdan ayrıldı. Acımız sonsuz...” ifadelerine yer verilmişti.

Gary Cooper fotoğrafının esprisi de ilanda yer alan ‘Mehmet le beau’ (Güzel, yakışıklı Mehmet) ifedesinde yatıyordu.


 

Paris’ten yakın dostu ressam Komet de bu konuyla ilgili Hürriyet’e şu açıklamayı yaptı: “Bir dönem Paris’de yaşayan sanatçı ve entelektüeller arasında Mehmet isminde pek çok arkadaşımız vardı. Mehmet Güleryüz, Mehmet Ulusel, Mehmet Nâzım gibi. Biz de onları birbirinden ayırmak için ‘Kuş Mehmet’, ‘Kötü Mehmet’, ‘Koyun Mehmet’ gibi çeşitli lakaplar kullanıyorduk kendi aramızda. Mehmet Nâzım’ınki de ‘Mehmet le beau’ yani ’Güzel Mehmet, Janti Mehmet’ti. Onu bütün güzelliği, yakışıklılığı ile hatırlamak için Gary Cooper fotoğrafı kullanıldı.”

Mehmet Nâzım’in bir diğer özelliği de ısrarla medyadan uzak durmasıydı. Hayatı boyunca ne bir röportaj vermiş ne de fotoğrafının çekilip kullanılmasına izin vermişti.

Dostları da onun bu kararına saygı göstererek ölüm ilanında gençliğinde benzetildiği ünlü aktör Gary Cooper’ın fotoğrafını kullanmayı tercih etti.

Nazım Hikmet'in, kağıt toplayıcıları tarafından çöpte bulunan cezaevinde yaptığı özel eşyaları, Ata Müzayede tarafından online olarak satışa çıkarıldı. Hikmet'in hapishane döneminde de sık sık mektuplaştığı yakın arkadaşı Kemal Sülker, uzun yıllar gözü gibi baktığı Nazım koleksiyonunun bir bölümünü, İstanbul'daki özel bir koleje bağışladı.

Kolejin kütüphanesinde yıllar sonra yapılan tasnif sonrası Nazım'ın koleksiyonunun bir bölümü SEKA'ya, bazıları koleksiyonerlere, bir bölümü ise çöpe gitti. Kağıt toplayıcıları tarafından çöpte bulunan Nazım Hikmet'in özel eşyalarının yer aldığı koleksiyon, Ata Müzayede tarafından online müzayedede satışa çıkarıldı.

Satılacak eserler arasında Nazım Hikmet'in kendi el yazısıyla yazdığı "Nikbinlik" şiiri, eşi Piraye'ye notlar yazdığı ipek mendil, el işi kolye, ahşap oymalı dikiş kutusu, kendi dokuduğu ipek kumaş, kravatı, "Talihsiz Yusuf" adlı tablosu ve telden yaptığı imzası yer alıyor.

Müzayedede ayrıca Atatürk'ün naaşının Etnografya Müzesi'nden Anıtkabir'e naklinin fotoğrafı, Atatürk'ün yeni Türk harfleri konusunda verilen konferansı dinlerken çekilen fotoğrafı, Süleyman Demirel'in fötr şapkası, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın ilk basım ve ıslak imzalı "Saatleri Ayarlama Enstitüsü" kitabı, Ali Fuat Cebesoy'a verilen demir haç nişan beratı, altın Osmanlı tuğra işçilikli kolye, Fikret Mualla'nın 1937 yılına ait çini mürekkebi tablosu, Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı 1. Kupası'nın da bulunduğu 150 parçalık koleksiyon da satışa sunuldu.

Ata Müzayede Yetkilisi Hande Ketenci,yaptığı açıklamada, koleksiyonun en önemli objelerinin Nazım Hikmet arşivi olduğunu söyledi. Kemal Sülker arşivinin yıllar içinde el değiştirerek son olarak kağıt toplayıcılarından kendilerine ulaştığını anlatan Ketenci, bu koleksiyon içinde ön plana çıkan parçanın Nazım Hikmet'in kaleme aldığı "Nikbinlik" şiiri olduğunu belirtti. Ketenci, Süleyman Demirel'in ıslak imzalı ünlü fötr şapkasının da koleksiyonun nadir parçalarından biri olduğunu aktardı.

Müzayede 23 Haziran'da son bulacak.